Zondag naar de stembus, maar wat gebeurt er daarna met je stem?
Zondag mag je naar de stembus. Mogen, het is dus niet verplicht. Welke gevolgen dat heeft voor het resultaat weten we eigenlijk pas zondagavond. Maar wat gebeurt er met je stem? Politicoloog Herwig Reynaert verduidelijkt.
Je kon tot nu toe altijd een lijststem of één of meerdere voorkeurstemmen geven. Wat is er veranderd?
"Je kan nog altijd een lijststem geven, maar die telt niet meer mee voor de kandidaten die finaal in de gemeenteraad zetelen. Dus, bijvoorbeeld, als een partij vijf zetels haalt, dan zullen de vijf mensen met de hoogste voorkeurstemmen finaal in de gemeenteraad komen. Dus als je echt een aantal mensen binnen de politieke partij die je gekozen hebt, in de gemeenteraad wil, dan moet je heel expliciet hun bolletjes kleuren op de lijst. Zelfs vanop een ogenschijnlijk onverkiesbare plaats kan je zelfs nog schepen of burgemeester worden."
Lijstduwers zijn heel vaak oud-burgemeesters. Die zeggen soms dat ze de sjerp niet meer zullen opnemen, de stemmenkampioen wordt ook de burgemeester. Als dat de lijstduwer is, mag die dan zelf kiezen om die aan zijn goede vriend op plaats twee te geven?
"Neen, die kan dit niet kiezen. De kandidaat kan verzaken aan het burgemeestersambt. Maar dan wordt het automatisch diegene met de tweede meeste voorkeursstemmen. Stel dat die het ook niet wil, dan wordt het de derde. En zo verder, het hele rijtje af."
Wat weten we eigenlijk zondagavond al, wanneer alle stemmen binnen zijn?
"Heel snel zullen we weten wie de grootste politieke partij is. Die grootste partij en vooral de stemmenkampioen krijgt het initiatiefrecht om gedurende veertien dagen te proberen een meerderheid te vormen. Stel dat dat lukt, dan wordt hij - tenzij hij verzaakt - ook de nieuwe burgemeester."
"Van sommige gemeenten zullen we het al snel weten. Stel dat er in een gemeente een absolute meerderheid is voor een partij, dan zullen we onmiddellijk weten wie er aan zet is en wie de burgemeester wordt."
Ik denk dat bijvoorbeeld kortgeschoolden minder zullen gaan stemmen vergeleken met langgeschoolden. Dus ik ben pas voorstander van stemrecht in plaats van stemplicht, de dag dat we een representatief staal van de bevolking hebben dat naar de stembus gaat. En dan pas maakt het op het resultaat geen enkel verschil, of er nu 60 of 100 procent gaat stemmen.
Heel wat partijen trekken nu als één lijst naar de kiezer. Is dat een goede keuze, of zijn er dan minder opties om een coalitie te vormen?
"De doelstelling was vooral om de grootste lijst te worden en aan zet te raken. Daarom hebben sommige partijen al het initiatief genomen om samen naar de kiezer te trekken. Sommigen vinden dat geen goede zaak. Persoonlijk vind ik van wel. Nu staan twee partijen bijvoorbeeld al op eenzelfde lijst. In het andere geval hadden ze in de coulissen afgesproken om, bij een meerderheid, ook samen te gaan. Nu geef je meer informatie aan de kiezer."
"Tegenargument is dat het een uitgemaakte zaak lijkt, maar dat is niet zo. Het zal effectief de kiezer zijn die op 13 oktober beslist."
Er zijn ook provincieraadsverkiezingen. Niet elke West-Vlaming krijgt dezelfde lijst.
"Neen, er zijn drie groepen van lijsten in de provincie West-Vlaanderen. Op basis van de resultaten in die verschillende gebieden komen we straks tot een nieuwe provincieraad en een nieuwe deputatie. De vraag zal zijn of de huidige deputatie aan zet blijft of komt er straks in West-Vlaanderen ook een nieuwe deputatie tot stand?"
"Informeel zijn er op z'n minst al geruchten dat we meer naar Vlaams model gaan, ten koste van Open VLD. "De kiezer moet het natuurlijk ook mogelijk maken. Maar het is absoluut niet uitgesloten dat we binnen de verschillende deputaties in de vijf provincies een afspiegeling zullen zien van de Vlaamse regering."
