Opnieuw andere regels bij volgende verkiezingen? Dit wil minister Crevits veranderen
Vlaams minister van Binnenland Hilde Crevits (CD&V) wil de nieuwe kiesregelgeving opnieuw bijsturen. Zo wil ze af van het 'carrouselsysteem', waarbij het initiatiefrecht bij coalitieonderhandelingen telkens na twee weken overgaat naar de volgende grote lijst. "Te complex", klinkt het.
Bij de vorige gemeente- en provincieraadsverkiezingen van 13 oktober 2024 waren voor het eerst nieuwe regels van kracht. Crevits liet het Agentschap Binnenlands Bestuur de nieuwe regels evalueren. Daarbij was ook een bevraging van de algemene directeurs van de steden en gemeenten, en de lijsttrekkers bij de verkiezingen. In totaal 159 algemene directeurs en 427 lijsttrekkers namen eraan deel.
Rechtstreeks verkozen burgemeester
Een van de maatregelen die onderzocht werden, is de nieuwe regeling voor de aanstelling van de burgemeester. Volgens die regeling wordt de verkozene met de meeste naamstemmen van de grootste coalitiefractie burgemeester. Het aantal gevallen waarbij de burgemeester effectief de stemmenkampioen werd, nam toe met acht procent in vergelijking met 2018. Twee derde van de lijsttrekkers en algemene directeurs staat dus achter de maatregel en ook Crevits vindt die goed.
Exclusief initiatiefrecht: ja - carrouselsysteem: nee
Ook de maatregel om eerst het initiatiefrecht toe te kennen aan de stemmenkampioen van de grootste lijst krijgt een positieve evaluatie. Zeven op de tien bevraagde lijsttrekkers menen dat het initiatiefrecht ervoor zorgt dat de stem van de kiezer "zichtbaarder en effectiever" wordt bij de coalitievorming.
Maar in de praktijk zorgt de regeling soms voor extra complexiteit. Met name het systeem waarbij het initiatiefrecht telkens na een vaste periode overgaat naar de volgende grootste lijst leidt ertoe dat de coalitieonderhandelingen onnodig lang kunnen aanslepen. Een op de drie lijsttrekkers vindt ook het tijdsbestek van veertien dagen te kort, vooral in grote steden en gemeenten.
"Ik stel voor om het carrouselsysteem af te schaffen en het exclusief initiatiefrecht enkel toe te kennen aan de grootste lijst."
"Het is een goed democratisch principe omdat de grootste lijst als eerste de mogelijkheid krijgt om een coalitie te vormen. Maar het kan niet de bedoeling zijn dat het initiatiefrecht leidt tot extra complexiteit. Daarom stel ik voor om het carrouselsysteem af te schaffen en het exclusief initiatiefrecht enkel nog toe te kennen aan de grootste lijst", zegt Crevits.
Debat over opkomstplicht
Tot slot vindt Crevits dat er nood is aan een debat over de opkomstplicht. Ze pleit ook voor een vereenvoudigde volmachtenregeling en alternatieve stemmogelijkheden. Crevits verwijst naar de eerder bekendgemaakte studie van de UGent naar de opkomstplicht. Daaruit bleek dat een kwart van de niet-stemmers zegt dat ze zou gaan stemmen zijn als de volmachtenregeling eenvoudiger was, of als het makkelijk was om naar de stembus te gaan voorafgaand aan de verkiezingsdag.
"In een sterke democratie telt elke stem. Het is onze verantwoordelijkheid om ervoor te zorgen dat zoveel mogelijk mensen hun stemrecht gebruiken", besluit Crevits.
